عنوان مقاله “انواع مقدمه ی واجب و حجیت آن”

نویسنده: سکینه حیدری

از دقيق ترين مسائل اصولي مسئله مقدمه واجب مي باشد كه عبارت است از: فعلي كه انجام دادن آن مقدمه اي باشد براي اجراي تكاليف شرعي و قانوني به نحوي كه عقلا بدون انجام دادن اين مقدمه انجام آن تكليف شرعي يا قانوني ممكن نباشد

طبق تعريف گفته شده عقل به لزوم وجوب انجام مقدمه براي رسيدن به ذي المقدمه(تكليف) در صورت وجوب آن تكليف حكم مي كند. اما بحث اينجاست كه آيا شرع و قانون نيز بر اين لزوم حكم مي كند يا نه؟ بررسي اين ارتباط ملازمه نام دارد و علماي اصولي در جواب اين سوال به دو دسته تقسيم مي شوند: برخي از آنان قائل به وجوب ملازمه مي با شند و به اين معنا كه معتقدند بين حكم عقل و شرع ملازمه وجود داشته و به اين ترتيب مقدمه واجب هم عقلاً و هم شرعاً واجب مي باشد.

اما برخي ديگر قائل به وجود ملازمه بين حكم شرع و عقل نمي باشند و معتقدند: در صورت وجوب عقلي مقدمه اي، نمي توان حكم به شرعي بودن آن نيز به دليل وجوب شرعي ذي المقدمه كرد و با داشتن چنين اعتقادي مقدمه ي واجب را نيز فقط عقلا واجب دانسته و وجوب شرعي آن را قبول ندارد.

اما شناخت انواع مقدمه ي واجب با توجه به معيار هايي كه يك مقدمه بايد داشته باشد تا بتواند در بحث مقدمه واجب قرار بگيرد ، از بحث هاي كليدي اين مقاله مي باشد. مقدمه اي كه تمام اين معيار ها را داشته باشد هر چند وجوب آن را عقل درك مي كند و در وجوب شرعي آن نتوان به نتيجه اي قطعي رسيد ولي از آنجا كه با حكم عقل ميتوان به  قطع  رسيد و قطع نيز حجيتش ذاتي مي باشد لذا مخالفت كردن با حكم عقل استحقاق عقاب و اجراي حكم آن مستحق پاداش است.و به اين ترتيب مي توان آثار عملي و حقوفي فراواني براي مقدمه ي واجب قائل شد.